हिस्ट्रिओनिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डर म्हणजे काय?
हिस्ट्रिओनिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डर हा क्लस्टर बी व्यक्तिमत्व विकार आहे. सोप्या भाषेत, हा एक जुनाट मानसिक आजार आहे ज्यामुळे एखाद्या व्यक्तीला वर्तनाचे चुकीचे नमुने विकसित होतात. हे नमुने अयोग्य, अस्थिर भावनिकता आणि अनेकदा अप्रत्याशित वर्तनाने चिन्हांकित आहेत.
अशा आरोग्य स्थितीसह जगणे आपल्या परस्पर संबंधांवर, स्वत: ची प्रतिमा आणि कार्य करण्याच्या क्षमतेवर नकारात्मक परिणाम करू शकते. हा लेख काही स्वयं-मदत धोरणे सुचवेल ज्याचा वापर तुम्ही चांगल्या प्रकारे सामना करण्यासाठी व्यावसायिक उपचारांव्यतिरिक्त करू शकता.
हिस्ट्रिओनिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डरची लक्षणे
मूलत:, एखाद्या व्यक्तीला हिस्ट्रिओनिक व्यक्तिमत्व विकाराचे निदान करण्यासाठी खालीलपैकी किमान पाच किंवा अधिक लक्षणांच्या श्रेणी प्रदर्शित करणे आवश्यक आहे. DSM 5 ने खाली नमूद केलेली लक्षणे निदान निकष म्हणून मांडली आहेत [१].
लक्ष केंद्रीत असण्याची गरज
प्रथम, व्यक्ती लक्ष केंद्रीत नसल्यास भावनिक अस्वस्थता अनुभवते. इतरांनी त्यांची स्तुती केली नाही किंवा त्यांना मान्यता दिली नाही तर ते वैयक्तिकरित्या घेतात.
मोहक किंवा अयोग्य वर्तनाचा नमुना
अयोग्य फ्लर्टिंग आणि लैंगिक आमंत्रण देणारे वर्तन हिस्ट्रिओनिक व्यक्तिमत्व विकार असलेल्या व्यक्तींचे वैशिष्ट्यपूर्ण गुणधर्म आहेत. ती व्यक्ती इतरांना हाताळण्याचा एक मार्ग म्हणून फूस लावू शकते.
लक्ष वेधण्यासाठी शारीरिक स्वरूप वापरणे
त्याचप्रमाणे, हिस्ट्रिओनिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डर असलेल्या एखाद्या व्यक्तीकडे लक्ष वेधण्यासाठी अवाजवी किंवा अयोग्य पद्धतीने कपडे घालण्याची पद्धत असू शकते. त्यांची ओळख व्यक्त करण्यापेक्षा ते लक्षात येण्याबद्दल अधिक आहे.
स्थलांतरित आणि उथळ भावना
सामान्यतः, व्यक्तीला फक्त वरवरच्या भावना असतात असे दिसते. शिवाय, या भावना एका टोकाकडून दुसऱ्या टोकाकडे वेगाने सरकत राहतात.
प्रभावशाली आणि अस्पष्ट भाषण
सहसा, हिस्ट्रिओनिक व्यक्तिमत्व विकार असलेल्या व्यक्ती अतिशयोक्तीपूर्ण पद्धतीने बोलतात. त्यांचे शब्द वास्तविक तथ्यांपेक्षा त्यांच्या भावनिक प्रतिक्रियेवर अधिक केंद्रित असतात. त्यामुळे त्यांचे बोलणे खूपच अस्पष्ट होते.
नाट्यमय किंवा अतिशयोक्तीपूर्ण भावना
याव्यतिरिक्त, एखादी व्यक्ती अशा परिस्थितींसाठी असमानतेने तीव्र भावना व्यक्त करते ज्या मोठ्या कराराच्या नाहीत. कधीकधी, असे वाटू शकते की ते मोलहिलमधून डोंगर बनवत आहेत.
इतरांद्वारे सहज प्रभावित
विशेष म्हणजे, हिस्ट्रिओनिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डरने ग्रस्त लोक सहसा खूप प्रभावी असतात. उदाहरणार्थ, ते त्वरेने भूमिका बदलतात, विशेषत: जेव्हा इतरांच्या प्रभावाखाली असतात.
इतरांसोबतच्या नातेसंबंधात चुकीची कल्पना केलेली खोली
शेवटी, हिस्ट्रिओनिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डर एखाद्या व्यक्तीला असा विचार करण्यास प्रवृत्त करते की एखाद्या व्यक्तीशी त्यांचे नाते वास्तविकतेपेक्षा जास्त खोल आहे. यामुळे जेव्हा समोरची व्यक्ती अपेक्षेप्रमाणे वागत नाही तेव्हा त्यांना वारंवार दुखापत होते किंवा नाराज होते.
हिस्ट्रिओनिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डरची कारणे
बहुतेक व्यक्तिमत्व विकारांप्रमाणे, हिस्ट्रिओनिक व्यक्तिमत्व विकार कशामुळे होतो हे स्पष्टपणे ज्ञात नाही. तथापि, एखाद्या व्यक्तीला ही स्थिती का विकसित होते याविषयी संशोधन अभ्यासांद्वारे समर्थित काही सिद्धांत आहेत.
बालपण अत्याचार आणि दुर्लक्ष
सामान्यतः, गैरवर्तन आणि दुर्लक्ष हे व्यक्तिमत्व विकारांचे सुस्थापित पूर्ववर्ती आहेत. याचे कारण असे की, या विकाराचे कुरूप नमुने काही मार्गांनी मुलाचे पुढील गैरवर्तनापासून संरक्षण करू शकतात.
उदाहरणार्थ, अलीकडील अभ्यास [२] असे सुचवितो की बाल लैंगिक शोषण हे प्रौढत्वात हिस्ट्रिओनिक व्यक्तिमत्व पॅथॉलॉजीचा सर्वात मजबूत अंदाज आहे. याव्यतिरिक्त, शारिरीक तसेच भावनिक दुर्लक्षामुळे लहान वयात हा विकार होऊ शकतो.
जेनेटिक्स
सामान्यतः, व्यक्तिमत्व विकारांना अनुवांशिकतेवर आधारित एटिओलॉजी देखील असते. या वैज्ञानिक प्रकाशनानुसार [३], व्यक्तिमत्व विकारांच्या विकासामध्ये सुमारे पन्नास टक्के भिन्नता आनुवंशिक घटक योगदान देतात.
तरीसुद्धा, हे समजून घेणे महत्त्वाचे आहे की अनुवांशिक स्वभावामुळेच एखाद्याला या विकाराची शक्यता असते. जर एखाद्या मुलाचे संगोपन अशा वातावरणात केले गेले जे सुरक्षित आणि त्यांच्या गरजांनुसार जुळवून घेण्यासारखे असेल, तर ते कधीही हिस्ट्रिओनिक व्यक्तिमत्व विकार विकसित करू शकत नाहीत.
पालकांच्या शैली
शिवाय, तज्ञांचा असा विश्वास आहे की हिस्ट्रिओनिक व्यक्तिमत्व विकार [१] च्या विकासामध्ये पालकत्वाची शैली महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. पालकांनाही नाट्यमय, अनियमित, अस्थिर किंवा अयोग्य लैंगिक वर्तन दाखवण्याची प्रवृत्ती असल्यास मुले उचलतात.
ज्या पालकत्वाच्या शैलींमध्ये मर्यादा नसतात त्या अति-आनंदपूर्ण किंवा विसंगत असतात त्यामुळे मुलांमध्ये हिस्ट्रिओनिक व्यक्तिमत्व विकार होण्याची शक्यता असते.[4]
हिस्ट्रिओनिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डर उपचार
सुदैवाने, हिस्ट्रिओनिक व्यक्तिमत्व विकार हाताळण्यासाठी अनेक प्रकारचे उपचार उपलब्ध आहेत. येथे काही सर्वोत्तम पुराव्यावर आधारित उपचार आहेत.
मानसोपचार
तद्वतच, हिस्ट्रिओनिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डरसाठी सर्वोत्कृष्ट आणि प्रभावी उपचार म्हणजे मनोचिकित्सामधील एक निवडक दृष्टीकोन. मूलभूतपणे सायकोडायनामिक दृष्टीकोन असलेले उपचार रुग्णाच्या पुनर्प्राप्तीमध्ये खूप पुढे जाऊ शकतात [5].
तरीसुद्धा, हा दृष्टिकोन नवीन उपचार पद्धतींच्या संयोजनातून देखील फायदेशीर आहे, जसे की त्रास सहनशीलतेसाठी द्वंद्वात्मक वर्तन थेरपी आणि परस्पर समस्यांसाठी स्वीकृती आणि वचनबद्धता थेरपी.
गट आणि कौटुंबिक थेरपी
गट सेटिंग्जमध्ये काही उपचार मॉड्यूल केले जाऊ शकतात. ग्रुप थेरपीमध्ये एकापेक्षा जास्त थेरपिस्टचा समावेश असू शकतो जे समान समस्यांशी संबंधित अनेक व्यक्तींसोबत काम करतात. सत्र विशिष्ट विषयांना संबोधित करण्यासाठी डिझाइन केलेले आहेत.
दुसरीकडे, फॅमिली थेरपी हे तुमच्यासाठी आणि तुमच्या कुटुंबातील सदस्यांसाठी एकत्रित सत्र आहे. हे प्रत्येकास समस्या अधिक तपशीलवार समजून घेण्यास आणि त्यांच्यासाठी शाश्वत आणि प्रभावी उपाय शोधण्यात मदत करते.
औषधोपचार
सामान्यतः, व्यक्तिमत्व विकार तीव्र स्वरुपाचे असल्याने, व्यक्तींना मानसोपचार आणि फार्माकोथेरपीच्या संयोजनाचा फायदा होतो. मनोचिकित्सक लक्षणांची उपस्थिती आणि तीव्रतेच्या आधारावर हिस्ट्रिओनिक व्यक्तिमत्व विकारासाठी औषधे लिहून देतात.
मूडमधील व्यत्ययांवर सामान्यतः SSRIs किंवा अँटी-डिप्रेसंट्सने उपचार केले जातात. परंतु आवेग आणि आत्महत्येसारख्या अधिक आक्रमक लक्षणांवर लिथियम आणि अँटीसायकोटिक्स [६] च्या वेगवेगळ्या डोसने उपचार केले जातात.
हिस्ट्रिओनिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डरसाठी दैनिक व्यवस्थापनासाठी स्वयं-मदत धोरणे
साहजिकच, हिस्ट्रिओनिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डरसारख्या दीर्घकालीन मानसिक आजाराने जगणे कठीण आहे. सुदैवाने, तुमच्या उपचार आणि व्यावसायिक मदतीव्यतिरिक्त तुम्ही स्वतः करू शकता अशा वैयक्तिक धोरणे आहेत.
जर्नलिंग आणि डूडलिंग
हे सामान्य वाटू शकते, परंतु जर्नलिंग हे या स्थितीसाठी एक अतिशय प्रभावी साधन आहे. तुम्ही स्क्रिबल करता तेव्हा तुम्ही स्वतःला तिसऱ्या व्यक्तीच्या दृष्टीकोनातून तुमच्या धारणांचे विश्लेषण करू देता. कच्च्या विचारांना बाहेर काढण्याचा आणि आवेगपूर्ण कृती करण्यापूर्वी स्वतःला विचार करण्यासाठी अधिक वेळ देण्याचा हा एक उत्कृष्ट मार्ग आहे.
डूडलिंग हा देखील एक पर्याय आहे जर तुम्हाला असे वाटत नसेल की तुम्ही शब्दांद्वारे व्यक्त करू शकता. कधीकधी, आपल्या भावना समजून घेण्यासाठी त्या काढणे सोपे असते. ही साधने तुम्हाला तुमची अभिव्यक्ती अतिशयोक्तीपूर्ण करण्यासाठी आणि नकारात्मक परिणामांशिवाय सर्व बाहेर पडण्यासाठी एक गैर-निर्णय नसलेली जागा देतात.
आत्म-करुणा जोपासणे
एखाद्याने हे लक्षात ठेवले पाहिजे की बहुतेक क्लस्टर बी व्यक्तिमत्व विकारांच्या मुख्य टप्प्यावर आत्म-मूल्याची कमी झालेली भावना आहे. याचा प्रतिकार करण्याचा सर्वोत्तम मार्ग म्हणजे आपल्या दैनंदिन दिनचर्येत आत्म-कया वाढवणाऱ्या क्रियाकलापांचा समावेश करणे.
आत्म-करुणा आवश्यक आहे की एखाद्याने स्वत: ची टीका दयाळू विचारांनी बदलणे सुरू केले पाहिजे. तुम्हाला तुमच्या डोक्यातील कथनाचे निरीक्षण करणे आवश्यक आहे, स्वतःला क्षुद्र असल्याचे समजून घ्या आणि नंतर स्वतःशी प्रेमाने बोला. सरावाने ते सोपे होते.
सेल्फ-केअर टूलकिट
हिस्ट्रिओनिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डरसाठी तुमची सेल्फ-हेल्प स्ट्रॅटेजी तुमच्यासाठी खास काम करणाऱ्या सेल्फ-केअर तंत्रांच्या काळजीपूर्वक तयार केलेल्या शस्त्रागाराशिवाय अपूर्ण राहतील. तुमच्या अद्वितीय गरजा आणि आवश्यकतांसाठी ते शक्य तितके सानुकूलित करण्याची शिफारस केली जाते.
कोणत्या पद्धतींचा समावेश करायचा हे निवडताना स्व-काळजीचे सात खांब लक्षात ठेवा. सर्वप्रथम, आपल्या शारीरिक गरजा, जसे की पोषण, विश्रांती आणि हालचाल, दररोज काळजी घेणे आवश्यक आहे. दुसरे म्हणजे, तुम्हाला अर्थपूर्ण नातेसंबंधांमध्ये गुंतवणूक करणे आवश्यक आहे. शेवटी, स्वत: ची काळजी घेण्यासाठी सर्जनशीलता, प्रेरणा आणि हेतू शोधणे आवश्यक आहे.
निष्कर्ष
हिस्ट्रिओनिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डर गुंतलेल्या परस्पर समस्यांमुळे जगणे खूप आव्हानात्मक असू शकते. दीर्घकालीन विसंगत नमुन्यांमुळे एखाद्याला स्वीकृती आणि समर्थन मिळणे कठीण होते. विविध प्रकारचे उपचार उपलब्ध असले तरी, अधिक सेल्फ-हेल्प टूल्स असल्याने नेहमीच फायदा होऊ शकतो.
हिस्ट्रिओनिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डरसाठी काही स्व-मदत धोरणांमध्ये विचार आणि भावना चॅनेल करण्यासाठी जर्नलिंग आणि डूडलिंग समाविष्ट आहे. एखादी व्यक्ती हेतूने आत्म-करुणा सराव सुरू करू शकते. शिवाय, शरीराच्या गरजा पूर्ण करणे, अर्थपूर्ण नातेसंबंधांमध्ये गुंतवणूक करणे आणि समृद्ध आंतरिक जीवन विकसित करणे यासारख्या स्वत: ची काळजी घेण्याच्या धोरणांनाही खूप मदत होते.
तुमची लक्षणे आणि आव्हानांसाठी अधिक सूचना आणि लक्ष्यित धोरणांसाठी तुम्ही नेहमी युनायटेड वी केअर मधील आमच्या तज्ञांशी संपर्क साधू शकता. युनायटेड वी केअरमध्ये, आम्ही तुम्हाला तुमच्या सर्वांगीण कल्याणासाठी सर्वोत्तम उपाय प्रदान करण्यासाठी वचनबद्ध आहोत.
संदर्भ
[१] फ्रेंच जेएच, श्रेष्ठ एस. हिस्ट्रिओनिक पर्सनॅलिटी डिसऑर्डर. [अपडेट 2022 सप्टेंबर 26]. मध्ये: StatPearls [इंटरनेट]. ट्रेझर आयलंड (FL): StatPearls प्रकाशन; 2023 जानेवारी- येथे उपलब्ध: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542325/
[२] याल्च, एमएम, सेरोनी, डीबी आणि डेहार्ट, आरएम (२०२२ए) ‘हिस्ट्रिओनिक व्यक्तिमत्व पॅथॉलॉजीवर बाल शोषण आणि दुर्लक्षाचा प्रभाव’, जर्नल ऑफ ट्रॉमा & पृथक्करण , 24(1), पृ. 111-124. doi:10.1080/15299732.2022.2119458.
[३] टॉर्गर्सन, एस. (२००९) ‘व्यक्तिमत्व विकारांचे स्वरूप (आणि पालनपोषण)’, स्कॅन्डिनेव्हियन जर्नल ऑफ सायकॉलॉजी , ५०(६), पीपी. ६२४–६३२. doi:10.1111/j.1467-9450.2009.00788.x.
[४] मॉरिसन, जे. (१९८९) ‘सोमाटायझेशन डिसऑर्डर असलेल्या महिलांमध्ये हिस्ट्रिओनिक व्यक्तिमत्व विकार’, सायकोसोमॅटिक्स , ३०(४), पृ. ४३३–४३७. doi:10.1016/s0033-3182(89)72250-7.
[५] Horowitz MJ (1997). हिस्ट्रिओनिक व्यक्तिमत्व विकारासाठी मानसोपचार. मनोचिकित्सा सराव आणि संशोधन जर्नल, 6(2), 93-107.
[६] HORI, A. (1998) ‘व्यक्तिमत्व विकारांसाठी फार्माकोथेरपी’, मानसोपचार आणि क्लिनिकल न्यूरोसायन्सेस, 52(1), pp. 13-19. doi:10.1111/j.1440-1819.1998.tb00967.x.
Unlock Exclusive Benefits with Subscription
- Premium Resources
- Thriving Community
- Unlimited Access
- Personalised Support
